PODSTAWA
PROGRAMOWA WYCHOWANIA PRZEDSZKOLNEGO DLA PRZEDSZKOLI, ODDZIAŁÓW PRZEDSZKOLNYCH
W SZKOŁACH PODSTAWOWYCH ORAZ INNYCH FORM WYCHOWANIA PRZEDSZKOLNEGO
Podstawa
programowa wychowania przedszkolnego opisuje proces wspomagania rozwoju i edukacji
dzieci objętych wychowaniem przedszkolnym. Przedszkola, oddziały przedszkolne
w szkołach podstawowych oraz inne formy wychowania przedszkolnego w równej
mierze pełnią funkcje opiekuńcze, wychowawcze i kształcące. Zapewniają
dzieciom możliwość wspólnej zabawy i nauki w warunkach
bezpiecznych, przyjaznych i dostosowanych do ich potrzeb rozwojowych.
Celem
wychowania przedszkolnego jest:
-
wspomaganie
dzieci w rozwijaniu uzdolnień oraz kształtowanie czynności
intelektualnych potrzebnych im w codziennych sytuacjach i w
dalszej edukacji;
-
budowanie
systemu wartości, w tym wychowywanie dzieci tak, żeby lepiej
orientowały się w tym, co jest dobre, a co złe;
-
kształtowanie
u dzieci odporności emocjonalnej koniecznej do racjonalnego radzenia
sobie w nowych i trudnych sytuacjach, w tym także do łagodnego
znoszenia stresów i porażek;
-
rozwijanie
umiejętności społecznych dzieci, które są niezbędne w poprawnych
relacjach z dziećmi i dorosłymi;
-
stwarzanie
warunków sprzyjających wspólnej i zgodnej zabawie oraz nauce dzieci
o zróżnicowanych możliwościach fizycznych i intelektualnych;
-
troska
o zdrowie dzieci i ich sprawność fizyczną; zachęcanie do
uczestnictwa w zabawach i grach sportowych;
-
budowanie
dziecięcej wiedzy o świecie społecznym, przyrodniczym i technicznym
oraz rozwijanie umiejętności prezentowania swoich przemyśleń w sposób
zrozumiały dla innych;
-
wprowadzenie
dzieci w świat wartości estetycznych i rozwijanie umiejętności
wypowiadania się poprzez muzykę, małe formy teatralne oraz sztuki
plastyczne;
-
kształtowanie
u dzieci poczucia przynależności społecznej (do rodziny, grupy rówieśniczej
i wspólnoty narodowej) oraz postawy patriotycznej;
-
zapewnienie
dzieciom lepszych szans edukacyjnych poprzez wspieranie ich ciekawości,
aktywności i samodzielności, a także kształtowanie tych
wiadomości i umiejętności, które są ważne w edukacji
szkolnej.
Cele
te są realizowane we wszystkich obszarach działalności edukacyjnej
przedszkola. W każdym z obszarów podane są umiejętności i wiadomości,
którymi powinny wykazywać się dzieci pod koniec wychowania przedszkolnego.
Aby
osiągnąć cele wychowania przedszkolnego, należy wspomagać rozwój,
wychowywać i kształcić dzieci w następujących obszarach:
1) Kształtowanie
umiejętności społecznych dzieci: porozumiewanie się z dorosłymi i dziećmi,
zgodne funkcjonowanie w zabawie i w sytuacjach zadaniowych.
Dziecko
kończące przedszkole i rozpoczynające naukę w szkole podstawowej:
- obdarza
uwagą dzieci i dorosłych, aby rozumieć to, co mówią i czego
oczekują; grzecznie zwraca się do innych w domu, w przedszkolu,
na ulicy;
- przestrzega
reguł obowiązujących w społeczności dziecięcej (stara się współdziałać
w zabawach i w sytuacjach zadaniowych) oraz w świecie dorosłych;
- w miarę
samodzielnie radzi sobie w sytuacjach życiowych i próbuje
przewidywać skutki swoich zachowań;
- wie,
że nie należy chwalić się bogactwem i nie należy dokuczać
dzieciom, które wychowują się w trudniejszych warunkach, a także,
że nie należy wyszydzać i szykanować innych;
- umie
się przedstawić: podaje swoje imię, nazwisko i adres zamieszkania;
wie, komu można podawać takie informacje.
2) Kształtowanie
czynności samoobsługowych, nawyków higienicznych i kulturalnych. Wdrażanie
dzieci do utrzymywaniu ładu i porządku.
Dziecko
kończące przedszkole i rozpoczynające naukę w szkole podstawowej:
- umie
poprawnie umyć się i wytrzeć oraz umyć zęby;
- właściwie
zachowuje się przy stole podczas posiłków, nakrywa do stołu i sprząta
po sobie;
- samodzielnie
korzysta z toalety;
- samodzielnie
ubiera się i rozbiera, dba o osobiste rzeczy i nie naraża
ich na zgubienie lub kradzież;
- utrzymuje
porządek w swoim otoczeniu.
3) Wspomaganie
rozwoju mowy dzieci.
Dziecko
kończące przedszkole i rozpoczynające naukę w szkole podstawowej:
- zwraca
się bezpośrednio do rozmówcy, stara się mówić poprawnie pod względem
artykulacyjnym, gramatycznym, fleksyjnym i składniowym;
- mówi
płynnie, niezbyt głośno, dostosowując ton głosu do sytuacji;
- uważnie
słucha, pyta o niezrozumiałe fakty i formułuje dłuższe
wypowiedzi o ważnych sprawach;
- w zrozumiały
sposób mówi o swoich potrzebach i decyzjach.
4) Wspieranie
dzieci w rozwijaniu czynności intelektualnych, które stosują w poznawaniu
i rozumieniu siebie i swojego otoczenia.
Dziecko
kończące przedszkole i rozpoczynające naukę w szkole podstawowej:
- przewiduje,
w miarę swoich możliwości, jakie będą skutki czynności
manipulacyjnych na przedmiotach (wnioskowanie o wprowadzanych i obserwowanych
zmianach);
- grupuje
obiekty w sensowny sposób (klasyfikuje) i formułuje uogólnienia
typu: to do tego pasuje, te obiekty są podobne, a te są inne;
- stara
się łączyć przyczynę ze skutkiem i próbuje przewidywać, co się
może zdarzyć.
5) Wychowanie
zdrowotne i kształtowanie sprawności fizycznej dzieci.
Dziecko
kończące przedszkole i rozpoczynające naukę w szkole podstawowej:
- dba
o swoje zdrowie; zaczyna orientować się w zasadach zdrowego żywienia;
- dostrzega
związek pomiędzy chorobą a leczeniem, poddaje się leczeniu, np.
wie, że przyjmowanie lekarstw i zastrzyki są konieczne;
- jest
sprawne fizycznie lub jest sprawne w miarę swoich możliwości, jeżeli
jest dzieckiem mniej sprawnym ruchowo;
- uczestniczy
w zajęciach ruchowych, w zabawach i grach w ogrodzie
przedszkolnym, w parku, na boisku, w sali gimnastycznej.
6) Wdrażanie
dzieci do dbałości o bezpieczeństwo własne oraz innych.
Dziecko
kończące przedszkole i rozpoczynające naukę w szkole podstawowej:
- wie,
jak trzeba zachować się w sytuacji zagrożenia i gdzie można
otrzymać pomoc, umie o nią poprosić;
- orientuje
się w bezpiecznym poruszaniu się po drogach i korzystaniu ze środków
transportu;
- zna
zagrożenia płynące ze świata ludzi, roślin oraz zwierząt i unika
ich;
- wie,
że nie może samodzielnie zażywać lekarstw i stosować środków
chemicznych (np. środków czystości);
- próbuje
samodzielnie i bezpiecznie organizować sobie czas wolny w przedszkolu
i w domu; ma rozeznanie, gdzie można się bezpiecznie bawić, a gdzie
nie.
7) Wychowanie
przez sztukę - dziecko widzem i aktorem.
Dziecko
kończące przedszkole i rozpoczynające naukę w szkole podstawowej:
- wie,
jak należy się zachować na uroczystościach, np. na koncercie, festynie,
przedstawieniu, w teatrze, w kinie;
- odgrywa
role w zabawach parateatralnych, posługując się mową, mimiką,
gestem i ruchem; umie posługiwać się rekwizytami (np. maską).
8) Wychowanie
przez sztukę - muzyka i śpiew, pląsy i taniec.
Dziecko
kończące przedszkole i rozpoczynające naukę w szkole podstawowej:
- śpiewa
piosenki z dziecięcego repertuaru oraz łatwe piosenki ludowe; chętnie
uczestniczy w zbiorowym śpiewie, w tańcach i muzykowaniu;
- dostrzega
zmiany dynamiki, tempa i wysokości dźwięku utworu muzycznego, wyraża
je, pląsając lub tańcząc;
- tworzy
muzykę, korzystając z instrumentów perkusyjnych (oraz innych
przedmiotów), a także improwizuje ją ruchem;
- w skupieniu
słucha muzyki, w tym także muzyki poważnej.
9) Wychowanie
przez sztukę - różne formy plastyczne.
Dziecko
kończące przedszkole i rozpoczynające naukę w szkole podstawowej:
- przejawia,
w miarę swoich możliwości, zainteresowanie wybranymi zabytkami i dziełami
sztuki oraz tradycjami i obrzędami ludowymi ze swojego regionu;
- umie
wypowiadać się w różnych technikach plastycznych i przy użyciu
elementarnych środków wyrazu (takich jak kształt i barwa) w postaci
prostych kompozycji i form konstrukcyjnych;
- wykazuje
zainteresowanie malarstwem, rzeźbą i architekturą (także
architekturą zieleni i architekturą wnętrz).
10) Wspomaganie
rozwoju umysłowego dzieci poprzez zabawy konstrukcyjne, budzenie zainteresowań
technicznych.
Dziecko
kończące przedszkole i rozpoczynające naukę w szkole podstawowej:
- wznosi
konstrukcje z klocków i tworzy kompozycje z różnorodnych
materiałów (np. przyrodniczych), ma poczucie sprawstwa ("potrafię to
zrobić") i odczuwa radość z wykonanej pracy;
- używa
właściwie prostych narzędzi podczas majsterkowania;
- interesuje
się urządzeniami technicznymi (np. używanymi w gospodarstwie
domowym), próbuje rozumieć, jak one działają, i zachowuje ostrożność
przy korzystaniu z nich.
11) Pomaganie
dzieciom w rozumieniu istoty zjawisk atmosferycznych i w unikaniu
zagrożeń.
Dziecko
kończące przedszkole i rozpoczynające naukę w szkole podstawowej:
- rozpoznaje
i nazywa zjawiska atmosferyczne charakterystyczne dla poszczególnych pór
roku; podejmuje rozsądne decyzje i nie naraża się na niebezpieczeństwo
wynikające z pogody, np. nie stoi pod drzewem w czasie burzy, nie
zdejmuje czapki w mroźną pogodę;
- wie,
o czym mówi osoba zapowiadająca pogodę w radiu i w
telewizji, np. że będzie padał deszcz, śnieg, wiał wiatr; stosuje się
do podawanych informacji w miarę swoich możliwości.
12) Wychowanie
dla poszanowania roślin i zwierząt.
Dziecko
kończące przedszkole i rozpoczynające naukę w szkole podstawowej:
- wymienia
rośliny i zwierzęta żyjące w różnych środowiskach
przyrodniczych, np. na polu, na łące, w lesie;
- wie,
jakie warunki są potrzebne do rozwoju zwierząt (przestrzeń życiowa,
bezpieczeństwo, pokarm) i wzrostu roślin (światło, temperatura,
wilgotność);
- potrafi
wymienić zmiany zachodzące w życiu roślin i zwierząt w kolejnych
porach roku; wie, w jaki sposób człowiek może je chronić i pomóc
im, np. przetrwać zimę.
13) Wspomaganie
rozwoju intelektualnego dzieci wraz z edukacją matematyczną.
Dziecko
kończące przedszkole i rozpoczynające naukę w szkole podstawowej:
- liczy
obiekty i rozróżnia błędne liczenie od poprawnego;
- wyznacza
wynik dodawania i odejmowania, pomagając sobie liczeniem na palcach
lub na innych zbiorach zastępczych;
- ustala
równoliczność dwóch zbiorów, a także posługuje się liczebnikami
porządkowymi;
- rozróżnia
stronę lewą i prawą, określa kierunki i ustala położenie
obiektów w stosunku do własnej osoby, a także w odniesieniu
do innych obiektów;
- wie,
na czym polega pomiar długości, i zna proste sposoby mierzenia:
krokami, stopa za stopą;
- zna
stałe następstwo dni i nocy, pór roku, dni tygodnia, miesięcy w roku.
14) Kształtowanie
gotowości do nauki czytania i pisania.
Dziecko
kończące przedszkole i rozpoczynające naukę w szkole podstawowej:
- potrafi
określić kierunki oraz miejsca na kartce papieru, rozumie polecenia typu:
narysuj kółko w lewym górnym rogu kartki, narysuj szlaczek, zaczynając
od lewej strony kartki;
- potrafi
uważnie patrzeć (organizuje pole spostrzeżeniowe), aby rozpoznać i zapamiętać
to, co jest przedstawione na obrazkach;
- dysponuje
sprawnością rąk oraz koordynacją wzrokowo-ruchową potrzebną do
rysowania, wycinania i nauki pisania;
- interesuje
się czytaniem i pisaniem; jest gotowe do nauki czytania i pisania;
- słucha
np. opowiadań, baśni i rozmawia o nich; interesuje się książkami;
- układa
krótkie zdania, dzieli zdania na wyrazy, dzieli wyrazy na sylaby; wyodrębnia
głoski w słowach o prostej budowie fonetycznej;
- rozumie
sens informacji podanych w formie uproszczonych rysunków oraz często
stosowanych oznaczeń i symboli, np. w przedszkolu, na ulicy, na
dworcu.
15) Wychowanie
rodzinne, obywatelskie i patriotyczne.
Dziecko
kończące przedszkole i rozpoczynające naukę w szkole podstawowej:
- wymienia
imiona i nazwiska osób bliskich, wie, gdzie pracują, czym się zajmują;
- zna
nazwę miejscowości, w której mieszka, zna ważniejsze instytucje i orientuje
się w rolach społecznych pełnionych przez ważne osoby, np.
policjanta, strażaka;
- wie,
jakiej jest narodowości, że mieszka w Polsce, a stolicą Polski
jest Warszawa;
- nazywa
godło i flagę państwową, zna polski hymn i wie, że Polska
należy do Unii Europejskiej;
- wie,
że wszyscy ludzie mają równe prawa.
Zalecane
warunki i sposób realizacji
W trosce
o prawidłowy rozwój psychoruchowy oraz przebieg wychowania i kształcenia
dzieci w wieku przedszkolnym zaleca się następujące proporcje
zagospodarowania czasu przebywania w przedszkolu w rozliczeniu
tygodniowym:
- co
najmniej jedną piątą czasu należy przeznaczyć na zabawę (w tym czasie
dzieci bawią się swobodnie, przy niewielkim udziale nauczyciela);
- co
najmniej jedną piątą czasu (w przypadku młodszych dzieci - jedną czwartą
czasu), dzieci spędzają w ogrodzie przedszkolnym, na boisku, w parku
itp. (organizowane są tam gry i zabawy ruchowe, zajęcia sportowe,
obserwacje przyrodnicze, prace gospodarcze, porządkowe i ogrodnicze
itd.);
- najwyżej
jedną piątą czasu zajmują różnego typu zajęcia dydaktyczne,
realizowane według wybranego programu wychowania przedszkolnego;
- pozostały
czas - dwie piąte czasu nauczyciel może dowolnie zagospodarować (w tej
puli czasu mieszczą się jednak czynności opiekuńcze, samoobsługowe,
organizacyjne i inne).
Zadaniem
nauczycieli jest prowadzenie obserwacji pedagogicznych mających na celu
poznanie możliwości i potrzeb rozwojowych dzieci oraz dokumentowanie tych
obserwacji. Z początkiem roku poprzedzającego rozpoczęcie przez dziecko
nauki w klasie I szkoły podstawowej należy przeprowadzić analizę
gotowości dziecka do podjęcia nauki w szkole (diagnoza przedszkolna).
Celem takiej analizy jest zgromadzenie informacji, które mogą pomóc:
- rodzicom
w poznaniu stanu gotowości swojego dziecka do podjęcia nauki w szkole
podstawowej, aby mogli je w osiąganiu tej gotowości, odpowiednio do
potrzeb, wspomagać;
- nauczycielowi
przedszkola przy opracowaniu indywidualnego programu wspomagania i korygowania
rozwoju dziecka, który będzie realizowany w roku poprzedzającym
rozpoczęcie nauki w szkole podstawowej;
- pracownikom
poradni psychologiczno-pedagogicznej, do której zostanie skierowane
dziecko, w razie potrzeby pogłębionej diagnozy związanej ze
specjalnymi potrzebami edukacyjnymi.
W wielu
obszarach wychowania przedszkolnego występują treści edukacji zdrowotnej. Ze
względu na dobro dzieci, należy zadbać o kształtowanie ich świadomości
zdrowotnej oraz nawyków dbania o własne zdrowie w codziennych
sytuacjach w przedszkolu i w domu, współpracując w tym
zakresie z rodzicami.
W trosce
o jednolite oddziaływanie wychowawcze, nauczyciele:
- systematycznie
informują rodziców o zadaniach wychowawczych i kształcących
realizowanych w przedszkolu; zapoznają rodziców z podstawą
programową wychowania przedszkolnego i włączają ich do kształtowania
u dziecka określonych tam wiadomości i umiejętności;
- informują
rodziców o sukcesach i kłopotach ich dzieci, a także włączają
ich do wspierania osiągnięć rozwojowych dzieci i łagodzenia trudności,
na jakie natrafiają;
- zachęcają
rodziców do współdecydowania w sprawach przedszkola, np. wspólnie
organizują wydarzenia, w których biorą udział dzieci.
W celu
właściwego przygotowania dzieci do podjęcia nauki w szkole podstawowej,
nauczyciele powinni znać podstawę programową kształcenia ogólnego dla szkół
podstawowych w zakresie I etapu edukacyjnego, a zwłaszcza klasy
I szkoły podstawowej.