Najstarszym śladem ludzkiej obecności na terenie Hoczwi jest grodzisko z X-XI w., zlokalizowane na wierzchołku zalesionego wzgórza w widłach Sanu i Hoczewki. Elipsowate grodzisko o wymiarach 70 x 30 m otaczają pozostałości wału zbudowanego z gliny i drewna. Położenie i wymiary obiektu wskazują na jego raczej strażniczą niż mieszkalną funkcję.

Pierwsza wzmianka o wsi Hoczew pochodzi z 1400 r. Należała ona wtedy do sędziego sanockiego Jaczka. Nazwa wsi ma bardzo starą metrykę, a jej pochodzenie jest niejasne, być może przedsłowiańskie. Przed 1427 r. Hoczew wraz z całym dorzeczem Hoczewki i fragmentem dorzecza górnej Solinki stała się własnością Matiasza ze Zboisk herbu Gozdawa. Był on synem węgierskiego rycerza Piotra, który wraz ze swym bratem Pawłem otrzymał w 1361 r. z rąk Kazimierza Wielkiego obszerne nadania w ziemii sanockiej. Syn Matiasza, Jan z Nowotańca, nosił przydomek Bal, zapewne od potężnej postury. Jego syn, Matiasz II z Nowotańca, używał już tego przydomku jego nazwiska rodowego. On to przeniósł siedzibę rodu z Nowotańca do Hoczwi, dając początek rodowi Balów z Hoczwi, w którego rękach wieś pozostała do 2 poł. XVII w. Balowie skolonizowali należące do nich ziemię w ciągu XV i pierwszej połowy XVI w. Spis podatkowy z1552 r. wymienia ponad 30 wsi będących własnością Balów, wsród nich Wołkowyję, Terkę, Łopienkę, Cisnę i Żubracze.

Pierwszy kościół istniał w Hoczwi już w 1424 r. W 1510 r. Mikołaj Bal, podkomorzy sanocki, ufundował nowy kościół parafialny pw. św. Anny. Była to druga po Lesku parafia rzymskokatolicka na omawianym terenie ( następma powstała dopiero w II poł. XVII w. w Jasieniu ).

W pomroce dziejów giną początki zamku w Hoczwi - przypuszczać, że już Matiasz II podjął po przeniesieniu się z Nowotańca budowę rezydencji. Natomiast pierwsza pisana wzmianka pochodzi z 1439 r. Był to niewielki zamek rycerski, założony na planie prostokąta z dziedzińcem pośrodku.

Matiasz III Stanisław, synowie Mikołaja Bala, przeszli po śmierci ojca na kalwinizm. Gdy zmarł łaciński proboszcz Hoczwi, Hieronim Mikołajowski, zawładnęli majątkiem parafii i niedopuścili do wprowadzenia się nowego proboszcza. W zajętym kościele urządzili zbór (istnieje również przekaz, iż bracia wybudowali nowy zbór protestancki na cmentarzu hoczewskim). Od 1556 r. funkcję kaznodziei w zborze pełnił Tyburcy Boryszowski, wcześniej proboszcz łaciński w Rymanowie. Jego następcą był Jakub ze Strzyżowa. Biskup przemyski Walenty Herburt wytoczył właścicielom Hoczwi proces o zagarnięciu mienia kościelnego. Zaocznym wyrokiem bracia zostali wyklęci, pozbawieni prawa patronatu nad kościołem i oddani w ręce władzy świeckiej celem ukarania; wyrok ten nie został jednak wykonany.

Po śmierci Stanisława w 1553 r. Matiasz nadal krzewił kalwinizm, nie przebierając w metodach. Między innymi powypędzał działających w jego dobrach popów ruskich i pozabierał majątki cerkiewne. Sprawa oparła się w końcu o samego króla Zygmunta Augusta, który nakazał Matiaszowi naprawić wyrządzone krzywdy i zabronił mu mieszać się do spraw wyznaniowych swoich poddanych greckiego obrządku. Matiasz III aż do śmierci w 1575 r. pozostał jednak gorliwym wyznawcą kalwinizmu i nie zwrócił hoczewskim katolikom ich majątku. Dopiero w 1667 r. Balowie powrócili do katolicyzmu.

Kościół parafialny	Rzeka Hoczewka

Balowie utracili Hoczew w pierwszej połowie XVII w., w wyniku małżeństwa Zofii Balówny z wojewodą podolskim Stanisławem Bełżeckim. W poł. XVIII w. miejscowość była w rękach Urbańskich (właścicieli Lutowisk) , a od1740 r. należała od Fredrów , podobnie jak wiele innych dawnych wsi Balów , m.in. Cisna i Rabe. Ok. 1770 r. urodził się w Hoczwi Jacek Fredro , ojciec Aleksandra , komediopisarza. Jego sławnemu synowi zawdzięczmy opis: W dolinie nad brzegiem rzeki płynącej do Sanu ujrzeliśmy szczątki niewielkiego zamku. Obok biały dworek i gospodarskie , dość porządne zabudowania. Dalej kościółek , karczma i chaty wzdłuż łęgu rozsypane. To była Hoczew.

W 1921 r. Hoczew liczyła 144 domy zamieszkałe przez 848 mieszkańców (470 grek. ,319 rzym., 59 mojż.,). W 1905 r. w Hoczwi wybudowano na miejscu starej , drewnianej cerkwi grekokatolickiej okazałą trójkopułową świątynię , która szczęśłiwie przetrwała czasy wojen i wysiedleń , a rozebrana została ok. 1965 r. Do dziś pozostała sterta gruzów i wieniec starych lip. W sąsiedctwie miejsca po cerkwi zachowała się dawna murowana plebania unicka z XIX w. w której mieści się izba regionalna ze zbiorami etnograficznymi (ok. tysiąca eksponatów). Kolekcję tę zgromadził Zdzisław Pękalski , miejscowy nauczyciel , a zarazem malarz , rzeźbiarz i poeta. Na budynku plebani tablica poświęcona Januaremu Poźniakowi (1809 - 1883) , poecie urodzonemu w Hoczwi.

W okresie wojennym zniszczono całkowicie zabudowania dworskie i wycięto rozległy park pamiętający czasy Balów i Fredrów. Ocalały jedynie resztki ruin zamku , dziś trudne do znalezienia.

Jedynym zabytkiem przypominającym bogate dzieje Hoczwi jest murowany kościól parafialny p.w św. Anny , ufundowany przez Fredrów, konsekrowany w 1745 r. prze biskupa przemyskiego Wacława Sierkawskiego. Jest to obiekt barokowy , o skromnej trójdzielnej fasadzie. W wnętrzu trzy ołtarze , ambona i chór pochodzący z czasów budowy świątyni. W ołtarzu głównym piękny obraz św. Anny Samotrzeć z końca XVII w., pochodzący zapewne z poprzedniego kościoła. Najstarszym zabytkiem w kościele jest piaskowcowa płyta nagrobna Matiasza III Bala zmarłego w 1576 r., z herbami: Gozdawą Balów i Półkozicem Jedlińskim. Kościół otoczony jest murem o narysie ośmioboku , z parawanową dzwonicą od spodu i bramą od zachodu. W załamaniach muru mieszczą się dwie , zapewne dziewiętnastowieczne , kaplice grobowe , Rylskich i Balów , oraz dwie małe kapliczki wotywne. W bezpośrednim sąsiedctwie kościoła zachowała się murowana plebania z 2 poł. XVIII w.

W północnej części wsi znajduje się rozległy cmentarz katolicki obu obrzędów , użytkowany zapewne od końca XVIII w. Znaleźć tu można wiele starych nagrobków oraz kaplicę grobową rodziny Caparów wystawianą w latach 1935 - 36. Przy rozwidleniu szosy na Cisnę i Polańczyk stoi murowany budynek dawnej karczmy (XIX w.). We wsi zachowało się kilka tradycyjnych drewnianych chałup z wnęką porzedzającą sień i stajnię oraz dwie murowane kapliczki z XIX w.

Za wsią , w kierunku Baligrodu , pomnik przyrody: "Progi skalne na Hoczewce" , przecinające rzekę na przestrzeni 250 m.

Strona główna

2000     Publiczne Gimnazjum w Średniej Wsi 38 - 604 Hoczew
Wszelkie uwagi dotyczące zawartości stron proszę kierować do: WEBMASTERA