Pierwsza świątynia na Wzgórzu Lecha powstała za panowania Mieszka I prawdopodobnie w 970 roku. Już siedem lat później stała się miejscem pochówku żony księcia – Dąbrówki.

Świątynia w Gnieźnie na wieki związała się z biskupem Wojciechem, który to w 997 roku wyruszył z Gniezna z misją do pogańskich Prus. Gdy zginął tam śmiercią męczeńską, Bolesław Chrobry wykupił jego ciało i złożył w świątyni. Od tego momentu kościół gnieźnieński stał się miejscem kultu szybko kanonizowanego Wojciecha. Obecnie w prezbiterium, będącym najstarszą częścią świątyni, znajduje się ołtarz grobowy św. Wojciecha składający się z umieszczonego pod architektonicznym baldachimem relikwiarza w kształcie niewielkiej trumny, na której umieszczono leżącą rzeźbę świętego.

W 1000 roku grób świętego odwiedził cesarz niemiecki Otton III. Podczas spotkania z księciem Bolesławem Chrobrym cesarz, na znak uznania jego niezależności jako monarchy, włożył mu na głowę własną koronę i wręczył włócznię św. Maurycego. W tym samym roku kościół gnieźnieński został podniesiony do rangi archikatedry, a 25 lat później był świadkiem koronacji pierwszych królów Polski – Bolesława Chrobrego, a następnie jego syna Mieszka II. W późniejszych latach w katedrze w Gnieźnie miały miejsce jeszcze 3 koronacje królów polskich.

Podczas najazdu na Gniezno księcia czeskiego Brzetysława także katedra została okradziona z relikwii i kosztownych przedmiotów kultu religijnego (zrabowano m.in. tablicę ołtarzową wysadzaną klejnotami oraz legendarny złoty krzyż). Katedrę odbudowano w 1064 roku w stylu romańskim.

W 1175 roku katedra zyskała swój największy skarb – słynne Drzwi Gnieźnieńskie ufundowane prawdopodobnie przez Mieszka III Starego. Autor tego dzieła jest po dziś dzień nieznany. Są one jednym z najcenniejszych zabytków sztuki romańskiej w Polsce, unikalnym dziełem w skali światowej.

Drzwi prowadzące do wnętrza katedry gnieźnieńskiej składają się z dwóch skrzydeł niejednakowej wielkości, odlanych z brązu. Lewe skrzydło, o wymiarach 328 cm na 84 cm, zostało odlane w jednym kawałku, natomiast prawe, o wymiarach 323 cm na 83 cm, powstało ze zlutowania 24 mniejszych części. Grubość drzwi wynosi od 15 do 1,5 cm. Każde skrzydło zostało podzielone na 9 kwater, na których przedstawiono sceny z życia św. Wojciecha. Pierwsza scena, ukazana w dolnej kwaterze lewego skrzydła, przedstawia narodzenie świętego, a kolejne, oglądane ku górze, ukazują wydarzenia związane z pobytem Wojciecha w Czechach, Niemczech i Włoszech. Dalsze dzieje świętego przedstawione są na prawym skrzydle drzwi, które należy oglądać od góry do dołu. I tak pierwsza górna kwatera ukazuje przybycie świętego do Prusów, kolejne chrzest Prusów, nauczanie, ostatnią mszę, aż do męczeńskiej śmierci. Cykl został zamknięty sceną XVIII ukazującą złożenie ciała świętego Wojciecha do grobu. Na każdej z dwóch części drzwi, na 4 kwaterze od dołu, umieszczono kołatkę w kształcie lwiej głowy.

Fundatorzy Drzwi Gnieźnieńskich uznali, że drzwi kościoła będą najlepszym miejscem na oddanie chwały świętemu, gdyż dla człowieka średniowiecznego miały one znaczenie symboliczne, jakby oddzielały grzeszny świat od świętej przestrzeni kościoła.

W XV wieku świątynię przebudowano w stylu gotyckim, a dwa wieki później nadano jej charakter barokowy, by wreszcie w XVIII wieku dokonać ostatniej przebudowy w stylu klasycystycznym. Podczas II wojny światowej katedra uległa częściowemu zniszczeniu, zaś podczas powojennej odbudowy przywrócono jej charakter gotycki.

Portal w katedrze gnieźnieńskiej


Nawa główna - widok na barokową
konfesję z relikwiarzem


Nawa południowa z przepięknym
gotyckim łukiem

Powrót