Początki osadnictwa w tym miejscu sięgają epoki kamiennej, a ok. 500 roku p.n.e. istniał na Półwyspie Rzępowskim gród. Tędy przebiegał także prowadzący znad Adriatyku na północ do Bałtyku Szlak Bursztynowy.

Jednak Kruszwica znana jest przede wszystkim dzięki legendarnemu księciu Popielowi, ostatniemu władcy plemienia Goplan. Opowieść o zjedzeniu go przez myszy w istniejącej do dziś "Mysiej Wieży" różnie była wyjaśniana i interpretowana.

Niektórzy, idąc za autorem "Starej baśni" Józefem Ignacym Kraszewskim, uważają, że okrutnego Popiela pokonał panujący później nad ludem goplańskim ród Myszków, inni sądzą, że legenda wzięła się stąd, że pokonanego Popiela uwięziono w lochu z myszami. Są też tacy, wg których nazwę wieży nadali Krzyżacy, widząc jej podobieństwo do "Mysiej Wieży" w Bingen na wyspie Renu.

W rzeczywistości jest mało prawdopodobne, by początki wieży sięgały czasów przedchrześcijańskich, gdyż ośmioboczna, 32-metrowa wieża górująca dziś nad Kruszwicą jest pozostałością po murowanym gotyckim zamku wzniesionym tu przez króla Kazimierza Wielkiego w 1343 roku, o czym wspomina kronikarz Janko z Czarnkowa.

Zamek ten zbudowano w miejscu, gdzie wcześniej, w XI-XII wieku, istniał znacznie większy od niego gród obronny otoczony wałami wykonanymi z drewna i ziemi.

Pierwsze wieki po przyjęciu przez Polskę chrześcijaństwa, to okres świetności Kruszwicy. W mieście zbudowano wówczas kościoły św. Wita, NMP, św. Klemensa, a następnie romańską kolegiatę św. Piotra i kościół św. Gotarda. Wg niektórych źródeł Kruszwica w tym okresie prze 20 lat (1128-1148) była stolicą biskupstwa z siedzibą w katedrze św. Wita.

Rozwój miasta zahamowany został w 1271 roku, kiedy to miasto spalił Bolesław Pobożny. Gród odbudowano. Przez jakiś czas zajęty był przez Krzyżaków, potem po pokoju kaliskim w 1343 roku król Kazimierz Wielki wzniósł wspomniany wcześniej zamek, a w 1422 roku król Władysław Jagiełło nadał Kruszwicy prawa miejskie. Jednak miasto nie odzyskało już dawnego znaczenia.

Kolejną tragiczną kartą w historii Kruszwicy był okres Potopu Szwedz-kiego. W 1657 roku Szwedzi wysadzili w powietrze zamek, ocalała tylko "Mysia Wieża" - najciekawsza dziś atrakcja nadgoplańskiego miasteczka.

Jak wyglądał zamek, możemy się domyślać na podstawie licznych ilustracji, zwłaszcza tych pochodzących z XVII wieku. Do ocalałej narożnej wieży nie przylegał żaden budynek ze względów obronnych. Była ona strażnicą i miejscem, w którym w razie zdobycia zamku obrońcy mogli dłużej stawiać opór wrogowi.

Aby dostać się na wieżę, należy wspiąć się po zewnętrznych schodach na wysokość nieistniejących dziś murów, gdzie znajduje się jedyne wejście do środka. Pierwotnie do tego wejścia można było dotrzeć z ganku obronnego na murze otaczającym zamek. Dalsza wspinaczka odbywa się już po schodach wewnątrz wieży.

Ze szczytu "Mysiej Wieży" można podziwiać piękną panoramę Kruszwicy i jeziora Gopło, nad którym w 1967 roku utworzono rezerwat przyrody nazwany Nadgoplańskim Parkiem Tysiąclecia.

Wygląd zamku w Kruszwicy
przed najazdem szwedzkim


"Mysia Wieża" w Kruszwicy


Widok z "Mysiej Wieży" na Gopło


Romańska kolegiata w Kruszwicy


Dzisiejsza Kruszwica

Powrót