Aleksander Fredro
w Bieszczadach


Aleksander Fredro to jedno z najgłośniejszych
nazwisk polskiej literatury. Pisarz często bywał
w Bieszczadach i zawsze z ogromnym senty-
mentem tu powracał. Co ciągnęło tego wielkie-
go komediopisarza w nasze strony? Dlaczego
Hoczew tak ciepło zapisała się w jego wspom-
nieniach?


Najwybitniejszy polski komediopisarz, autor "Zemsty" i "Ślubów panieńs-kich", był twórcą bardzo ściśle związanym z Podkarpaciem, co znalazło wyraz także w jego twórczości.

Po 1400 r. ówcześni właściciele Hoczwi - Balowie - wybudowali tu nad rzeką Hoczewką dwór z małym prostokątnym dziedzińcem. W tym dwo-rze wiele lat później w 1770 r. przyszedł na świat Jacek Fredro - ojciec Aleksandra. Fredrowie przez następne lata byli właścicielami Hoczwi.

W pobliżu starego, częściowo zburzonego dworu, ojciec pisarza wybudo-wał (dokładnie nie wiadomo kiedy) drugi - klasycystyczny dwór, w którym zamieszkali Fredrowie. Był to staropolski dworek parterowy z czterema kolumnami w ganku. Dworek ten często gościł także Aleksandra Fredrę, czego ślad odnajdujemy w jego pamiętniku "Trzy po trzy".

Sam komediopisarz urodził się w 1793 r. w Surochowie pod Przemyś-lem. Wykształcenie zdobył głównie w domu, uzupełniając je później róż-nymi lekturami.

Gdy w 1809 r. do Galicji wkroczyły oddziały księcia Józefa Poniatowskie-go, 16-letni wówczas Aleksander zaciągnął się do wojska polskiego. W 1812 r. wziął udział w wyprawie Napoleona Bonaparte na Moskwę, zaś w kolejnych latach 1813-14 walczył m.in. w bitwach pod Dreznem, Lipskiem, Hanau. Za wojenne zasługi w tych latach otrzymał złoty krzyż Virtuti Militari (1812 r.) i Legię Honorową (1814 r.).

Po powrocie do Galicji gospodarował majątkiem Jatwięgi, a później w Beńkowej Wiszni pod Lwowem.

W 1819 r. Fredro poznał hrabinę Zofię z Jabłonowskich Skarbkową, która była wówczas w separacji z mężem hrabią Stanisławem Skarbkiem. Ożenił się z nią w 1828 r. Wcześniej, od 1822 r., sam zaczął używać ty-tułu hrabiego. Z tego związku przyszło na świat dwoje dzieci: Jan Ale-ksander i Zofia.

Zofia Skarbkowa w posagu wniosła m.in. majątek w Odrzykoniu pod Krosnem wraz z zamkiem "Kamieniec". Przeglądając stare akta, natrafił Fredro na dokumenty mówiące o tym, że w pierwszej połowie XVII wieku toczył się spór między właścicielami dwóch części zamku - wojewodą Piotrem Firlejem i kasztelanem Janem Skotnickim. Po wielu latach procesów spór ten zakończył się małżeństwem Piotra Firleja z kasztelan-ką Zofią Skotnicką.

Właśnie stąd Fredro zaczerpnął pomysł do napisania najbardziej znanej swojej komedii - "Zemsty", w której w świetny sposób sportretował róż-nych przedstawicieli odchodzącego w przeszłość "świata szlacheckiego" oraz ukazał kulturę i obyczaje polskiej szlachty. Podobnie uczynił Adam Mickiewicz w "Panu Tadeuszu" i co ciekawe, oba utwory powstały w tym samym czasie ("Pan Tadeusz" powstał w latach 1832-34; "Zemstę" pierw-szy raz wystawiono na scenie we Lwowie w 1834 r.).

O tym, że w "Zemście" autor ukazał okres przejściowy, świadczy przyna-leżność bohaterów do trzech różnych epok: Cześnik i Rejent to typowi przedstawiciele Sarmatów z okresu baroku, Podstolina i Papkin to posta-cie hołdujące popularnej w okresie oświecenia modzie francuskiej (skryty-kowanej także przez Ignacego Krasickiego w "Żonie modnej"; Fredrowska Podstolina bardzo przypomina panią Filis z satyry Krasickiego), natomiast Klara i Wacław to młodzi romantycy.

Aleksander Fredro znany jest nie tylko jako autor doskonałych komedii: "Pan Jowialski", "Śluby panieńskie", "Zemsta", "Dożywocie" i pamiętnika "Trzy po trzy", bowiem pisał także wiersze patriotyczne, ballady (np. romantyczny "Kamień nad Liskiem"), poematy i bajki ("Paweł i Gaweł", "Małpa w kąpieli")...

Fredro zmarł w 1876 r. we Lwowie w wieku 83 lat.



Album rodzinny Aleksandra Fredry





Fragment pamiętnika Trzy po trzy
opisujący przyjazd Aleksandra Fredry
w Bieszczady


Powrót